De klimaattop van de Verenigde Naties, COP30, die momenteel aan de gang is in Belém, Brazilië, werd gekenmerkt door scherpe waarschuwingen en dringende oproepen tot actie nu wereldleiders geconfronteerd worden met de steeds ernstiger gevolgen van een opwarmende planeet. Levendige verhalen over verwoestingen – van intense hittegolven en overstromingen in Spanje tot droogte en hongersnood in Namibië, en het tragische verlies aan mensenlevens veroorzaakt door de orkaan Melissa in Haïti – onderstreepten de dringende noodzaak van mondiale samenwerking.
Een planeet in crisis: getuige zijn van de directe gevolgen
De top, die plaatsvond tijdens een jaar van recordbrekende hitte en extreme weersomstandigheden die werden toegeschreven aan door de mens veroorzaakte klimaatverandering, benadrukte de tastbare realiteit van een veranderend klimaat. Salah Jama, de vice-premier van Somalië, gaf een ontnuchterend oordeel: “Bossen verdwijnen, het waterpeil stijgt en op zijn beurt wordt het levensonderhoud van mensen ontwricht. Kortom: we leven op een planeet in crisis.”
Nu de uitstoot van broeikasgassen blijft stijgen als gevolg van de verbranding van fossiele brandstoffen en ontbossing, blijft de wereld op koers om een mondiale temperatuurstijging van ongeveer 2,8 graden Celsius te ervaren. Wetenschappers waarschuwen dat zelfs kleine temperatuurstijgingen de risico’s van extreme gebeurtenissen zoals hittegolven, bosbranden, droogte, stormen en het uitsterven van soorten vergroten.
Afwezigheid in de VS en wereldwijde teleurstelling
De afwezigheid van de Verenigde Staten op de top betekent een aanzienlijke tegenslag. President Trump heeft de risico’s van klimaatverandering consequent gebagatelliseerd en promoot actief fossiele brandstoffen, terwijl hij tegelijkertijd de groei van hernieuwbare energie belemmert. Maina Vakafua Talia, de minister van Milieu van Tuvalu, ging hier rechtstreeks op in en zei: “Tragisch genoeg heeft ‘s werelds grootste uitstoter van broeikasgassen zich teruggetrokken uit de Overeenkomst van Parijs. Meneer de President, dit is een beschamende minachting voor de rest van de wereld.”
Effecten in de praktijk en oproepen tot basisactie
Tijdens de discussies op de top deelden de leiders ervaringen uit hun eigen land. Kalani Kaneko, de minister van Buitenlandse Zaken van de Marshalleilanden, benadrukte dat de gevolgen van de klimaatverandering duidelijk zichtbaar zijn: “De zee stijgt, het koraal sterft en de visstand verlaat onze kusten voor koeler water.” In Kenia hebben miljoenen mensen te lijden gehad onder cycli van extreme droogte en verwoestende overstromingen, wat heeft geleid tot een recente aardverschuiving waardoor velen vermist raakten.
Kaysie Brown, een expert bij de Europese onderzoeks- en belangenbehartigingsgroep E3G, merkte een hernieuwde focus op fundamentele zaken op: “Er is deze eerste paar dagen een echte focus op teruggaan naar de basis, dat klimaatverandering reëel is en er toe doet. Die fundamentele boodschap kan niet als vanzelfsprekend worden beschouwd.”
Financiering van klimaatactie: een groeiende kloof
De leiders benadrukken niet alleen het probleem, maar stellen ook oplossingen voor, waaronder economische aanpassingen. Premier Pedro Sánchez van Spanje riep op tot extra belastingen op premium vliegreizen en privéjets, en stelde dat het alleen maar eerlijk is als iedereen bijdraagt. Hij pleitte ook voor het beëindigen van de publieke financiering van nieuwe projecten op het gebied van fossiele brandstoffen.
Het veiligstellen van de noodzakelijke financiële middelen blijft echter een grote uitdaging. Ondanks toezeggingen is de hulp aan ontwikkelingslanden voor klimaatadaptatie in 2023 met 7 procent afgenomen, aldus het Milieuprogramma van de Verenigde Naties. Een essentieel fonds dat is ontworpen om kwetsbare landen te helpen herstellen van extreme rampen, blijft aanzienlijk ondergefinancierd en onoperationeel. Een nieuw fonds dat financiële opbrengsten voor bosbescherming belooft, heeft echter al meer dan $ 5 miljard opgehaald.
Geopolitieke spanningen en de toekomst van klimaatonderhandelingen
De top was niet uitsluitend gericht op klimaatverandering. Geopolitieke spanningen en rivaliteit tussen landen hebben ook de discussies gekleurd, waardoor de pogingen om consensus te bereiken bemoeilijkt worden. Shina Ansari, de Iraanse vice-president, uitte kritiek op de aanvallen op haar land door de Verenigde Staten en Israël. Leiders van de Marshalleilanden veroordeelden pogingen van landen, waaronder de Verenigde Staten, om een verdrag dat gericht is op het verminderen van de uitstoot van de scheepvaartindustrie te verzwakken.
De discussies tijdens de COP30 onderstrepen de dringende behoefte aan meer mondiale samenwerking en actie om de escalerende gevolgen van de klimaatverandering aan te pakken. Het veiligstellen van financiering, het navigeren door geopolitieke complexiteiten en het overwinnen van weerstand van belangrijke spelers zullen echter essentieel zijn om betekenisvolle vooruitgang te boeken in de strijd tegen de opwarming van de aarde.
