Wyjątkowo dobrze zachowana gliniana figurka odkryta w Izraelu zapewnia bezprecedensowy wgląd w wierzenia i ekspresję artystyczną Natufijczyków, którzy żyli 12 000 lat temu. Mała rzeźba przedstawia postać ludzką z ptakiem ustawionym w sposób sugerujący stosunek płciowy, co rodzi pytania o wczesne postrzeganie przez człowieka seksualności, duchowości oraz relacji między ludźmi i zwierzętami.
Wykrywanie i jego znaczenie
Archeolodzy odkryli figurkę w Nahal Ein Gev II, stanowisku archeologicznym w pobliżu Morza Galilejskiego. Produkt wykonany z jednego kawałka gliny, a następnie rozdrobniony na trzy części, ma wysokość nieco poniżej czterech centymetrów. Wyjątkowość stanowi wyrazistość obrazu: postać ludzka z ptakiem spoczywającym na plecach w prowokacyjnej pozie. To nie jest tylko występ artystyczny; jest to najwcześniejsze znane przedstawienie postaci ludzkiej w Azji Południowo-Zachodniej, sprzed istniejących społeczeństw rolniczych.
Natufianie byli osiadłymi łowcami i zbieraczami, którzy okupowali współczesny Izrael, Palestynę, Jordanię, Liban i Syrię między 15 000 a 11 500 lat temu. Ich osady, choć nie całkowicie rolnicze, wykazują wczesne oznaki stałego zamieszkania. Odkrycie tej figurki sugeruje, że ich kultura była znacznie bardziej złożona, niż wcześniej sądzono.
Co przedstawia figurka?
Rzeźba przedstawia postać ludzką, najprawdopodobniej kobietę, biorąc pod uwagę wyrzeźbiony trójkątny obszar przedstawiający okolicę łonową oraz symetryczne owalne odciski w pobliżu twarzy, które prawdopodobnie przedstawiają piersi. Na grzbiecie mężczyzny siedzi ptak, który sądząc po znalezionych na miejscu kościach zwierząt, można zidentyfikować jako gęś. Pozycja ptaka z rozłożonymi do tyłu skrzydłami sugeruje akt godowy.
Choć niektóre interpretacje sugerują, że figurka przedstawia myśliwego niosącego zabitego ptaka, badacze skłaniają się ku wyjaśnieniu mitologicznemu: przedstawieniu gęsi kojarzącej się z kucającą kobietą. Podobne obrazy związków ludzi i zwierząt nie są rzadkością w późniejszych mitach, a ta figurka stanowi najwcześniejszy znany przykład.
Implikacje dla zrozumienia wczesnych przekonań
Figurka podważa założenia dotyczące krajobrazu duchowego i kulturowego okresu przedneolitycznego. Natufianie, którzy żyli przed pojawieniem się osiadłego rolnictwa, zajmowali się już złożonymi przedstawieniami symbolicznymi. Stworzenie tej rzeźby świadczy o rosnącej chęci przedstawiania postaci kobiecych, potencjalnie związanej z rosnącą rolą kobiet w praktykach duchowych.
Dodatkowo znaleziony na figurce częściowy odcisk palca może wskazywać, że wykonała ją kobieta. Na podstawie porównania gęstości grzbietów ze współczesnymi odciskami palców odcisk wskazuje na autorstwo kobiety, choć pozostaje to wstępne.
Szerszy kontekst
Figurkę odkryto na obszarze miejsca pochówku, wraz z innymi unikalnymi znaleziskami, w tym pochówkiem dziecka i skrzynką ludzkich zębów. Sugeruje to, że miejsce to miało znaczenie rytualne. Odkrycie następuje w czasie, gdy nasze rozumienie kultur przedneolitycznych szybko się zmienia.
Natufianie byli o krok od rewolucji neolitycznej, przejścia do osiadłego rolnictwa i udomowienia. Ta figurka sugeruje, że jeszcze przed tą zmianą tworzyli już złożone obrazy i być może wyrażali przekonania animistyczne. To okno na świat, w którym granice między ludźmi i zwierzętami zacierały się, a świat duchowy był aktywnie reprezentowany w sztuce.
Figurka to nie tylko artefakt; jest świadectwem odwiecznej fascynacji człowieka światem przyrody i tajemnicami stworzenia. Zmusza nas to do ponownego rozważenia naszych założeń dotyczących pochodzenia wierzeń i ewolucji ludzkiej świadomości.
